Ο τρόπος με τον οποίο διαβάζουμε το κείμενο Αναρχικοί με στολή στην Ουκρανία; του Τριστάν Λεόνι είναι συγκεκριμένος[1]: αποτελεί τη μόνη συστηματική προσπάθεια, από όσο μπορούμε να γνωρίζουμε, να περιγράφει ο τρόπος με τον οποίο οργανώθηκε και συντονίστηκε η συμμετοχή αναρχικών, αντιεξουσιαστών κ.α. στον ουκρανικό στρατό μετά τις 24 Φεβρουαρίου 2022. Αν και η εν λόγω συμμετοχή χρονολογείται ήδη από την έναρξη του πολέμου χαμηλής έντασης στο Ντονμπάς το 2014[2], η ρωσική εισβολή και η συνακόλουθη ένταξη της σύγκρουσης στον εν εξελίξει παγκόσμιο πόλεμο σε κομμάτια αναβάθμισε αυτήν τη συμμετοχή τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά προσδίδοντάς της αναμφίβολα μια νέα, πιο ιστορική, θα λέγαμε, διάσταση. Γιατί, όμως, μας ενδιαφέρει η συμμετοχή μιας αριθμητικά πολύ μικρής ομάδας ανθρώπων, τη στιγμή μάλιστα που οι επαναστατικές ιδέες είναι τόσο λίγο διαδεδομένες στις καπιταλιστικές κοινωνίες που ζούμε; Ο Λεόνι το αντιλαμβάνεται αυτό και επανατοποθετεί το ζήτημα ως εξής:
Κάποιοι θα μπορούσαν επομένως να αμφισβητήσουν… τη σημασία των δραστηριοτήτων πενήντα περίπου αγωνιστών που πνίγηκαν ανάμεσα σε σχεδόν ένα εκατομμύριο ένστολους, των οποίων ο αντίκτυπος στην πορεία των γεγονότων ήταν ανύπαρκτος. Στην πραγματικότητα, αν αυτή η δραστηριότητα έχει αντίκτυπο, αυτός είναι αναμφίβολα στον χώρο με επαναστατικές αξιώσεις στη Δύση[3].
Πρόκειται, επομένως, για ένα κείμενο που διαβάζεται διαφορετικά ανάλογα με τον τρόπο που αντιλαμβάνεται κανείς τη θέση των επαναστατικών μειοψηφιών εντός της «καθημερινής» διαδικασίας της ταξικής πάλης, τον ρόλο που αυτές καλούνται ή όχι να παίξουν σε περιόδους όξυνσης της κρίσης κατά την ενδεχόμενη σύνδεσή της με την επαναστατική προοπτική, πόσο μάλλον κατά το ξέσπασμα ενός καπιταλιστικού πολέμου, όπως ίσως αυτός που εξαγγέλλεται από πολλές επίσημες δυτικές φωνές όλο το προηγούμενο διάστημα. Εδώ έγκειται και μια επιπλέον χρησιμότητά του: στο γεγονός ότι θέτει έμμεσα ή άμεσα μια σειρά από θεωρητικά και πρακτικά ερωτήματα που μέχρι πρότινος φάνταζαν ξεπερασμένα, αλλά αποκτούν μια απρόσμενη επικαιρότητα, ογδόντα σχεδόν χρόνια μετά το επίσημο τέλος του τελευταίου πολέμου μεγάλης κλίμακας σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Παρά τον σχετικά περιορισμένο αριθμό των σελίδων, ο Λεόνι προσδιορίζει με ευκρίνεια το αντικείμενο του, δίνοντας σε αυτή τη συμμετοχή το βάθος που της αρμόζει αντιπαραβάλλοντας τη, παράλληλα, με τα αντίστοιχα διλήμματα και τις απαντήσεις του παρελθόντος. Ισχύει το ίδιο τότε όπως και τώρα: ο τρόπος που αντιλαμβάνεται κανείς τον πόλεμο είναι άμεσα συνδεδεμένος με τον τρόπο που αντιλαμβάνεται το περιεχόμενο της επανάστασης, και αντιστρόφως. Στον ελλαδικό χώρο, όπως κατά τα φαινόμενα και στον γαλλικό, αυτή η σύνδεση δεν έγινε ρητή, σκόπιμα ή μη, αν και έλαβε χώρα ανάλογη προβολή των θέσεων των αναρχικών που επέλεξαν να καταταγούν στις τάξεις του ουκρανικού στρατού[4]. Στη συνέχεια βέβαια, μετά τον ενθουσιασμό των πρώτων μηνών, επικράτησε η σιωπή, σκόπιμα ή μη, με τον ίδιο τρόπο που επιβλήθηκε η λήθη σχετικά με την έκβαση παρόμοιων φιλόδοξων σχεδίων κατά τη διάρκεια του πρώτου πολέμου στο Ντονμπάς το 2014.
Τι θα γίνει, λοιπόν, αν ο πόλεμος έρθει λίγο πιο κοντά, γεωγραφικά και χρονικά;
Στο ουκρανικό αναρχικό κίνημα, οι συζητήσεις για τον πόλεμο χρονολογούνται τουλάχιστον από το 2014· τότε, όταν ξέσπασαν οι μάχες, ορισμένοι αγωνιστές εντάχθηκαν εθελοντικά σε στρατιωτικούς σχηματισμούς στο Ντονμπάς. Τις ημέρες που προηγήθηκαν της ρωσικής εισβολής στις 24 Φεβρουαρίου 2022, όταν αυτή φαινόταν επικείμενη, αρκετές δεκάδες αναρχικοί, ελευθεριακοί και ενταγμένοι αγωνιστές από την περιοχή του Κιέβου συναντήθηκαν για να συζητήσουν την κατάσταση και να αποφασίσουν τι θα κάνουν. Η συζήτηση που γινόταν εδώ και χρόνια τότε απέκτησε μια εντελώς νέα κεντρική σημασία[5].
Η συζήτηση πάνω στο τι θα κάνουμε ενόψει του επικείμενου πολέμου θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από τις θεωρητικές και πρακτικές θέσεις που έχουν παρθεί όλο το προηγούμενο διάστημα –όπως για παράδειγμα η παροχή νομιμοποίησης στην επανεμφάνιση, μετά από δεκαετίες, των ειδικών δυνάμεων του στρατού κατά τη διαχείριση της πλημμύρας στο θεσσαλικό κάμπο πέρυσι[6]– ή πρέπει να αναμένουμε εκπλήξεις; Σε κάθε περίπτωση, όλες οι πιθανές απαντήσεις δεν μπορούν να συνεχίσουν να αγνοούν για πολύ το πραγματικό έδαφος πάνω στο οποίο εξελίσσονται οι σημερινές κοινωνικές συγκρούσεις και οι ανταγωνισμοί που προκύπτουν από αυτές:
Συνεπώς, η κουβέντα γυρίζει ξανά και ξανά με εκνευριστική συνέπεια στην ταξική πάλη και στο τι κάνουμε με αυτή· και κυρίως στην ταξική πάλη ως άρνηση της τάξης, όχι ως χειραφέτησή της αλλά ως άρνησή της ως υποκατηγορίας του κεφαλαίου. Αν ο ιμπεριαλισμός και ο πόλεμος, κυρίως στην περίπτωση της Ουκρανίας, είναι η αμοιβαία έλξη (ή αποκλεισμός) των κοινωνικών κεφαλαίων στα πλαίσια της καπιταλιστικής ολότητας, αν είναι η αμοιβαία ένοπλη μορφή που παίρνει η περιφερειοποίηση και η αναδιάρθρωση ως αναγκαίος επανακαθορισμός του τρόπου αλληλοδιαπλοκής των επιμέρους κοινωνικών κεφαλαίων, τότε δεν έχει νόημα να μιλάμε για αντιιμπεριαλισμό, για το αν θα πλαγιάσουμε με τη μία ή την άλλη πλευρά της σύγκρουσης, καθώς εδώ δεν υπάρχει το διακύβευμα της “κρίσης” στις μητροπόλεις και τις όξυνσης των αντιφάσεων που οραματίστηκε ο Λένιν. Ο σημερινός πόλεμος δεν είναι πόλεμος “δημιουργίας” ή επιβολής του καπιταλισμού. Είναι ένοπλη αναδιάρθρωση του υπάρχοντος καπιταλισμού[7].
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει γεννήσει μια σειρά σημαντικών κοινωνικοϊστορικών μορφών, ωστόσο μια πιστεύουμε ότι θα έχει ιδιαίτερη σημασία για τη συζήτηση που επιδιώκεται να ανοιχτεί εδώ: η μορφή-λιποτάκτης και η πρακτική που τη συνοδεύει έχει αποκτήσει τέτοιες διαστάσεις στο ουκρανικό πεδίο της μάχης ώστε καμία συζήτηση για τη σημασία του πολέμου σήμερα δεν μπορεί να την παρακάμψει χωρίς συνέπειες[8]. Αν και η αντιιμπεριαλιστική ιδεολογία έχει δείξει προ πολλού τα αδιέξοδά της, είναι ίσως πάνω σε αυτό το σημείο του”διαλόγου” που η πόλωση αναμένεται να είναι μεγάλη, δείχνοντας τότε καθαρά πώς αντιλαμβάνεται κάνεις την εναντίωση σε κεντρικές κατηγορίες γύρω από τις οποίες οργανώνεται το σύγχρονο καπιταλιστικό καθεστώς και πάνω από πόσα εθνικά προσδιορισμένα προλεταριακά πτώματα είναι διατεθειμένος να περάσει για να υπερασπίσει το αντιιμπεριαλιστικό κράτος της επιλογής του.
Σημειώσεις:
[1] Στα ελληνικά, το κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά εδώ και σύμφωνα με τον συγγραφέα θα πρέπει να θεωρηθεί ως συνέχεια του κειμένου Αντίο ζωή, αντίο αγάπη… Ουκρανία, πόλεμος και αυτοοργάνωση που μπορεί να βρεθεί εδώ.
[2] Όπως προκύπτει, για παράδειγμα, από το κείμενο “Σταματήστε τον πόλεμο” της έκδοσης Κάτω από εθνοποιητικές σημαίες, σελ.89-90, διαθέσιμη στο 2008vs2012.noblogs.org.
[3] Αναρχικοί με στολή… σελ.21.
[4] Βλέπε, για παράδειγμα, την εκπομπή που πραγματοποίησε το αυτοοργανωμένο ραδιόφωνο μυτιλήνης 105 fm με μέλη της αναρχικής ομάδας RevDia, στα τέλη απρίλη 2022.
[5] Αναρχικοί με στολή… σελ.3-4.
[6] Στην ίδια κατεύθυνση βρίσκονται και διάφορες σκόρπιες και μη συλλογικά υποστηριζόμενες, προς το παρόν, απόψεις περί δήθεν αναγκαίας κατάταξης στον ελληνικό στρατό στην καθ’ όλα υποθετική περίπτωση τουρκικής εισβολής, οι οποίες, ωστόσο, έχουν ήδη αρχίσει να διαδίδονται στα κοινωνικά δίκτυα και όχι μόνο.
[7] Κάτω από εθνοποιητικές σημαίες, σελ.48.
[8] Ενώ παλιότερα οι λιποτάκτες υπόκεινταν σε διαδικασίες συνοπτικής απόδοσης δικαιοσύνης (βλέπε έκτακτα στρατοδικεία και επί τόπου εκτελέσεις), σήμερα, λόγω της μαζικότητας του φαινομένου και των συσχετισμών που έχουν αποκρυσταλλωθεί στο εσωτερικό του ουκρανικού κοινωνικού σχηματισμού, αυτός που εγκαταλείπει το πεδίο της μάχης χωρίς άδεια, δικαιούται δια νόμου να επιστρέψει εντός 72 ωρών χωρίς να υποστεί συνέπειες.
